אבער אייך, השם יתברך, האט מיר באשאפן, און אויך באשאפן דעם דאזיקער ווארעם. איך בעט איר פשוט פאר דער זעלבער חן אז איר האט געגעבן דער נידעריקער ווארעם.

און פאר אלע קליין, שמוציקע ווערעמלעך, איך בעט אייך פאר רחמנות, און אפשר א ביסל שולם, נישט פאר מיך אליין, אבער פאר דיין גאנצער וועלט.

און אויב מיר האבן פארלוירן אייער חכמה, מיר האבן פארלוירן דיין אהבה, א מתנה אן קיין גלייכער. זיי גוט צו דיינע קינדער, מיין גאט, און לאז אונדז דיין שכל נאכאמאל, און אפשר מיר וועלן דערמאנען דיין אויסדערוועלטיקער חן און לייטזעליקייט.

איך בין נישט נאר איין פראסטער און וויסטער מענטש, א ווארעם אנידער.

זאל דיינע נארישע קינדערלעך ווייזן דיין גנאד. זאל די וואס זענען פארבלאנדזשעט פון אייך זעען דיין טובה און דיין ריח וואס איר האט געבלאזן אריין אין יעדער פון אונדזערע נאזלעכער.

ווען מען האט געגנבעט חכמה פון גן-עדן, ס'איז געווען אייער חכמה, און איר האט נישט פון אונדז צוריקגעכאפט.

דיין חכמה איז אהבה.

רש"י כתב

איך מיין אז דאס איז נישט אזוי שווער צו לערנערס וואס רעדט א שפראך וואס האט אויך עטלעכע גראמאטישע מינים, למשל, גריכיש און דייטשיש האבן דריי, פראנצייזיש האט צוויי, אא"וו. ביי מיר, עס איז דא ענגליש א ביסל מאדנע, ווייל ס'האט נישט נאר איין גראמאטישע מין פאר זיינע זאכווערטער.

כ'ארבעט אין א געזונט-קליניק און מען פרעגן כל הזמן "זענען די מאסקעס מחויב?"

נוא, זיי זענען דאך נישט מחויב, אבער, מיין גוטער מענטש, דו ביסט אינעם ווארט-צימער פון א קליניק, ח"ו אז דו וועסט שטעקן זיך אן פון עפעס...

ס'איז ניטא קיין גרויס קשיה, אז מען זענען אלע מאל קראנק מיט עפעס א מגפה.

פחד-קייקלן

עקראן-געבוירן מרה-שחורה

צעלקע-דאגות

סאיז א שאד צו עסן אזא מין קארטאפל, מיט נישט קיין פלעקן...

אבער מוז מען עסן און היינט איז זונטיק. ביי מיר, סאיז א טאג פאר בולבעס.

איך בין אין גאנצן ברוגז. דאס איז באמת א גרויסן שאד. בית"ר פש"א, ימח שמו, וועט זיין דערמאנט אז מענטשן וואס האבן פארראטן הרב יידן אין גלות פאר זייער היטלעריסטישע בעלי־בתים.

פשוט און אינגאנצן נארישקייט.

און אבער אן ארגאניזאציע וואס האט אמאל געפרעגט אמתדיקע היטלער פאר העלף וואלט זאגן אז אנדערע יידן זענען "קאפאס."

זיי האבן געמאכט א חשבון פון יידן, און זיי האבן דאס געגעבן צו ווייסע נאציאנאליסטן מענטשן ווי טרומפ.

און זיי דערוועגט צו זאגן אז אנדערע מענטשן זענען "קאפאס?"

אבער סאיז אמת גוטער א חלום.

אפשר גארנישט נישט וועט געקומען פון דאס טרוים. אבער איך האב קיינמאל נישט געהאט קיין חרטה ביים וועג.

זינג אגעזאנג אין שאלאמויזן. דו זאלסט האבן ליב צו מאכן טעותן. דו ביסט נישט קיין מאשין. דו ביסט א לעבעדיקער מענטש. דו ביסט נישט קיין גולם.

מאך א טעות. ס'איז שיין צו לאכן הויכער פון וואס איז געהעריק. זינגסטו א ניגון פון ארבל. מישט נישט קיין שעטנז אין דיין העמד, אבער מישט אריין יא כלערליי ווערטער פון כלערליי שפראכן אין דיין טאגטעגלעך אויסרעדן. זיי אזוי גוט אז צו זיין שלעכט. וויי איז מיר און גוט איז מיר און ווויל איז צו מיר אז ווויל איז.

אמאל איז געווען, מיר האבן געמאכט פלעכטן מיט געפלאכטנדיק הענט. סאיז געווען שווער, און דאך מיר האבן געמאכט מאשינען וואס האבן פארגרינגערט אונדזער ארבעט. און מיר האבן געמאכט נאך שיינער פלעכטן און שנורן און צעפן און שטריקן.

איז עפעס דערפון שיינער ווי די געפלאכטן פלעכט וואס איז אין די חלה פון דיין מאמע?

אבער דער טויזנט און איינער וועט זיין געפערלעכער מיעס. פארוואס? איך מיין אז דאס איז דער חלק.

ג"א איז א גולם. ס'טוט וואס מען הייסט. און אפטמאל, ס'איז פונקט וואס מען הייסט, צום עיקר: מיר זענען נישט פערפעקטע. און פון דאס אומשולדיק אומפערפעקטן נאטור זענען אונדזער קונסטיק חשק געשטאמט.

וואס איז גוטע קונסטן? און וואס מאכט א קונסט א שלעכטער? ס'איז נישט אזוי קלאר. ג"א קאן מאכן א סך פערפעקטע פאקסימילעס פון א פאר גוטע משלים. אבער אן איינציקער בייזער דוגמא וועט זיי אלע געפוילט.

און מען, מענטשלעכע מען, קאן מאכן א טויזנט נאך א טויזנט פערפעקטע קונסטיק פראדוקטן...

כ'נעם מיינע פילן, איך מדבר מיט מיינער טעראריסט, איך טוט מיך אפגעהיטקייט. אבער גאט ברוך-הוא וואס איז מיט די וועלט? פארוואס רודערן אזוי די אומה? ווו איז א מענטשלעכער קהילה, אן ארט ווו מען האט בלויז ליב צווישן איינער צום אנדערן? ס'איז אפילו עפעס א וועלט מעגלעך? איך ווייס נישט.

ניין. אסתר 9:5 שטייט אז מען האבן געהרגעט מיט א שווערד אלע די "אויבים," ד"ה, די פיינד, און מיט אלע "שונאים" ד"ה די וואס האבן יידן פיינט, זיי האבן געטון וואס זיי וואלט.

איינער רבי זאג אז דאס איז פשוט קלאר אז זיי האבן געהרגט גם אויבים וגם שונאים, דער צווייטער זאגט אז ניין. אבער סיי ווי סיי: נישט גוט.

איך פארשטיי די מידקייט. אבער ביי מיר ס'איז זייער חושב אז יידיש איז נישט א שפראך וואס איז הייליגער אדער אן קיין שום ציוניסטן. כ'באגינען א סך מענטשן וואס זענען נישט יידן אבער קענען זיי יא פארשטיין יידיש, העברעיש, און נאך אנדערע יידיש-לשונות. וואס טוט מען דען ווען א ציוניסט וואלט געענטפערט אפן יידיש?