De overheid heeft grote stappen gezet in automatisering, maar echte digitalisering blijft achter. Oude processen zijn sneller geworden, maar zelden fundamenteel vernieuwd. Dat is precies waarom veel AI-initiatieven mislukken: niet door technologie, maar door een gebrek aan organisatieverandering. Digitalisering vraagt om lef, samenwerking en een cultuur die experimenteren mogelijk maakt. Niet de techniek, maar de burger moet het uitgangspunt zijn. Alleen dan kan de overheid de sprong maken van efficiëntie naar echte vernieuwing.

De verkiezingsprogramma’s voor 2025 laten zien dat alle partijen het belang van digitalisering erkennen, maar realisme vaak ontbreekt. Politieke beloften (van deepfakes binnen een uur offline tot een puur Nederlandse AI-fabriek) overschatten wat technisch en organisatorisch haalbaar is.

De Partij voor de Dieren zet terecht sterk in op kinderrechten en privacy in het digitale tijdperk. Dat zijn urgente en onderscheidende thema’s. De uitdaging ligt vooral in uitvoerbaarheid: sommige voorstellen botsen met de technische realiteit. Effectieve bescherming kan juist wél worden bereikt met haalbare maatregelen, zoals smartphonevrije scholen, ouderondersteuning, Europese samenwerking rond privacy, en regels tegen manipulatief ontwerp door Big Tech. Zo kan de PvdD haar waarden vertalen naar beleid dat zowel principieel als praktisch is.

D66 stelt in haar verkiezingsprogramma plannen voor die op het eerste gezicht onrealistisch lijken: tien nieuwe steden en een geheel nieuwe Belastingdienst. Toch raken juist deze voorstellen aan een kernprobleem: kleine oplossingen lossen structurele crises niet meer op. De woningnood en de falende Belastingdienst vragen om lef en visie. Net zoals eerdere generaties het onmogelijke mogelijk maakten met de Deltawerken of Flevoland, kan ook nu groot denken de weg openen naar structurele doorbraken. Groot denken is geen luchtfietserij, maar misschien wel de enige manier om Nederland toekomstbestendig te maken.

De ChristenUnie legt in haar programma de nadruk op bescherming tegen digitale risico’s, maar mist kansen om technologie ook positief in te zetten. Vanuit christelijk-sociale waarden kan de partij juist richting geven aan mensgerichte digitalisering: zorg, onderwijs en gemeenschapszin versterken met technologie. Belangrijke ontbrekende thema’s zijn digitale inclusie, duurzame digitalisering, digitale democratie, ethische AI en innovatie in publieke sectoren.

In juni 2025 reisden wij met een groep kunstliefhebbers in de voetsporen van de Nijmeegse gebroeders Van Lymborch. Van Dijon tot Parijs en Chantilly ontdekten we hoe drie jonge schilders uit Gelderland uitgroeiden tot grondleggers van de West-Europese schilderkunst. Hoogtepunt was het zien van Les Très Riches Heures du Duc de Berry, het beroemdste getijdenboek ter wereld, dat voor het eerst in veertig jaar uit de kluis kwam. Een onvergetelijke reis vol kunst, geschiedenis en verwondering.

Absolute beloften over privacy klinken aantrekkelijk, maar botsen met de werkelijkheid. We kunnen nooit 100% veiligheid én 100% privacy garanderen. Het gaat om de balans: genoeg vrijheid behouden zonder misbruik te faciliteren, genoeg veiligheid waarborgen zonder onze rechten uit te hollen. In plaats van radicale omkeringen, zijn hervormingen binnen bestaande kaders nodig: strengere controle op de Sleepwet, slimmere toepassing van de Digital Services Act, gebalanceerde anonimiteit online en verantwoorde crypto-regulering. Alleen zo bouwen we aan een digitale samenleving die zowel veilig als vrij is.

JA21 wil een nationale cloud, eenvoudiger belastingen en cyberafschrikking. Klinkt daadkrachtig, maar is technisch onhaalbaar.

De inzet van kunstmatige intelligentie (AI) binnen de overheid levert pas waarde op als de organisatie zelf meeverandert. Traditionele structuren, gericht op stabiliteit en risicobeheersing, botsen met de wendbaarheid die AI vereist. MIT-onderzoek toont dat 95% van de AI-pilots strandt omdat generieke tools niet integreren in complexe werkprocessen. Slechts 5% slaagt door AI diep in workflows te verankeren, met geheugen, leerlussen en partnerships. Voor de overheid betekent dit: Behandel AI niet als ICT-project, maar als katalysator voor een nieuwe manier van werken.

Op het eerste gezicht lijken SGP en DENK politieke tegenpolen. Toch liggen hun digitaliseringsplannen verrassend dicht bij elkaar. Beide partijen maken zich zorgen over kwetsbare groepen die achterblijven, waarschuwen voor de macht van big tech en pleiten voor meer cyberveiligheid. Hun motieven verschillen sterk: de SGP kijkt vanuit morele waarden, DENK vanuit gelijkheid en anti-discriminatie. Juist die tegenstelling maakt hun gedeelde zorgen interessant. Het laat zien dat digitalisering geen technisch detail is, maar een politieke kernvraag: hoe beschermen we burgers en beteugelen we de macht van technologie?

GroenLinks-PvdA schetst in haar programma een digitale overheid met één loket, transparante algoritmes en altijd een papieren alternatief. Mooie idealen, maar technisch onhaalbaar en financieel riskant. In onze nieuwste blog analyseren we hoe ook hier de maakbaarheidsillusie op de loer ligt, en welke stappen wél realistisch zijn.

Jarenlang is het overheidsbeleid gebouwd op gelijke behandeling en strikte rechtmatigheid. Dat begon na de Tweede Wereldoorlog bij de opbouw van de verzorgingsstaat en werd vanaf de jaren tachtig door automatisering nog verder aangescherpt. Efficiëntie en standaardisatie waren het doel. Maatwerk en menselijk oordeel verdwenen naar de achtergrond.

De VVD profileert zich als de partij die daadkracht toont tegen digitale dreigingen. In hun verkiezingsprogramma beloven ze snelle en harde maatregelen: van het binnen een uur offline halen van deepfakes tot het verbieden van “verslavende algoritmes”. De intenties zijn begrijpelijk, maar de voorstellen geven blijk van een fundamenteel misverstand over hoe het internet en de technologie daarachter functioneren. De deepfake-belofte…

Op zoek naar de wortels van de familie Boissevain reisden we door de Dordogne, de streek waar stamvader Lucas Bouyssavy in de 17e eeuw vandaan vluchtte tijdens de Hugenotenvervolging. Van het sfeervolle Bergerac, waar zijn geschiedenis begon, volgden we de Dordogne langs Couze en Lalinde, ooit centra van papiermolens en tabakshandel. In Sarlat genoten we van middeleeuwse straten en culinaire hoogstandjes, en in Château de Beynac voelden we de strategische kracht van de rivier die eeuwenlang handel, energie en geschiedenis bepaalde. Een reis vol familiegeschiedenis, gastronomie en het besef dat de Dordogne niet alleen een rivier is, maar een levensader die generaties heeft gevormd.

Het NSC presenteert in haar verkiezingsprogramma bewezen digitaliseringsplannen met portalen, kluizen en once only principes. In de praktijk zijn die voor ons land net zo onhaalbaar als de beloften van VVD en SP. Waarom kan in Nederland niet, wat in Denemarken en Estland wél kan?