Duitsland neemt maatregelen om rechtsstaat te beschermen tegen extreme partijen
De Duitse Bondsdag heeft een pakket maatregelen aangenomen om de rechtsstaat te beschermen tegen vijanden van de democratie. De maatregelen moeten de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht waarborgen. Hoewel de plannen niet specifiek zijn gericht op de AfD, is duidelijk dat het om de radicaalrechtse partij gaat. Die keerde zich dan ook tegen de wetswijziging.ppWanneer autocraten aan de macht komen, is de rechterlijke macht vaak het eerste doelwit, zei minister Faeser van Binnenlandse Zaken SPD vanochtend. Zulke sabotage van binnenuit moet worden voorkomen. Er is nadrukkelijk gekeken naar Polen en Hongarije, waar met politieke meerderheden de rechterlijke macht onder politieke controle werd gesteld.ppEen belangrijk deel van de maatregelen is gericht op het Grondwettelijk Hof. Het Hof in Karlsruhe kan wetten intrekken als ze in strijd zijn met de grondwet. Maar over het Hof zelf waren tot nu toe relatief weinig regels vastgelegd.ph2Benoemingen blokkerenh2pDe Karlsruherechters worden gekozen door zowel de Bondsdag als de Bondsraad vergelijkbaar met de Eerste Kamer in Nederland met een twee derde meerderheid. De vrees is dat radicale partijen een derde van de zetels in de Bondsdag behalen en vervolgens die benoemingen kunnen blokkeren. Daar is nu wat op bedacht: als dat gebeurt, wordt de benoeming gedaan door de Bondsraad.ppDat klinkt technisch, maar er is volgens veel politici en juridische experts een acuut gevaar voor de Duitse democratie. In drie OostDuitse deelstaten won de AfD dit jaar een derde van de stemmen, de Sperrminoritt. In Brandenburg heeft de partij al aangekondigd benoemingen van rechters op deelstaatniveau te blokkeren, als ze de rechter niet gekwalificeerd vindt.ppDe AfD ziet de hoogste rechters als partijdig, omdat ze gekozen zijn door een partijkartel waar de radicaalrechtse partij buiten wordt gehouden. Dat weerspreken de andere partijen. De rechters zijn onpartijdig en oordelen vaak tegen de wens in van de politiek, benadrukken zij.ph2Poolse trucsh2pIn de grondwet stond ook nog weinig over de samenstelling van het Hof, bijvoorbeeld over het aantal leden, de leeftijdsgrens en het aantal termijnen dat een rechter mag dienen. Dat bood ruimte voor een autocratische regering om simpelweg de spelregels aan te passen, bijvoorbeeld door de pensioenleeftijd van rechters te verlagen, om zo de rechtbank te kunnen vervangen. Ook dat is verholpen.ppZo zijn allerlei trucs die in Polen, Hongarije en Isral met de rechtstaat zijn uitgehaald onderzocht, om te voorkomen dat eenzelfde scenario in Duitsland zich kan ontrollen. Midden en OostEuropa heeft veel van ons geleerd, maar wij leren nu ook van hen, zei toenmalige justitieminister Buschmann FDP daarover.ppHet aanpassen van het Grondwettelijk Hof wordt nu zo goed als onmogelijk. Ook het toevoegen van een nieuwe rechterlijke instantie aan het Grondwettelijk Hof, zoals de beruchte tuchtkamer in Polen, kan alleen nog maar met een twee derde meerderheid.ppHet is vrijwel uitgesloten dat de populistische partijen AfD en het linkse BSW bij de Bondsdagverkiezingen op 23 februari de meerderheid halen. Een derde van de stemmen, de Sperrminoritt, is echter wel voorstelbaar.ppDe maatregelen zijn bovendien preventief en richten zich op de lange termijn, wanneer een antidemocratische partij misschien groter wordt. Die zorgen wordt serieus genomen juist Duitsland weet uit haar geschiedenis hoe snel de democratie de nek kan worden omgedraaid.ppBijna 70 procent van de Duitsers zegt zich nu zorgen te maken over de toekomst van de democratie.ph2Haast gebodenh2pAan deze grondwetswijzigingen is lang gewerkt, door een brede coalitie van links tot rechts. Met de goedkeuring is haast geboden, vanwege de vervroegde verkiezingen op 23 februari. Nu hebben de democratische partijen nog de benodigde twee derde meerderheid voor deze grondwetswijzingen, maar volgend jaar mogelijk niet meer.ppHoewel in Duitsland de verkiezingscampagne in volle gang is, klonk er vandaag in de Bondsdag juist opvallende eensgezindheid bij alle voorstemmers: CDUCSU, SPD, de Groenen, FDP en die Linke. Dat wij juist nu hier samen staan, laat zien hoe belangrijk de democratische partijen de democratie vinden, aldus FDPer Buschmann.p