Trekvogels met zendertjes tonen hoe nauw onze wereld met die van vogels is verbonden. Via de Oost-Atlantische Vliegroute — een route van de Arctische gebieden via de Waddenzee naar West-Afrika — reizen miljoenen vogels elk najaar, en dankzij zenders zijn hun trajecten nu live te volgen op platforms als Globalflyway.org.Voorbeelden uit de praktijk illustreren de nieuwe nabijheid. Lepelaar Iwik, geboren op Schiermonnikoog in 2013, vloog recent zonder problemen naar de draslanden van Doñana in Spanje. Tegelijk laat het tragische verhaal van Layla zien hoe riskant trek kan zijn: de op Texel geboren lepelaar werd in juni gezenderd en vertrok op 22 september; na aanvankelijk normale kustvluchten vloog ze urenlang boven de Atlantische Oceaan, nam in totaal slechts zeven uur rust tijdens een vlucht van 56 uur en stortte uiteindelijk neer bij Madeira toen ze te laat een eilandpoging maakte. Onderzoekers, aanwezig op het lepelaarcongres in Lauwersoog, volgden haar bewegingen uur voor uur en constateerden dat jonge vogels door onervarenheid soms dodelijke keuzes maken.Op dat congres, waar zo’n vijftig onderzoekers en natuurbeschermers uit vijftien landen bijeenkwamen, kwam ook de menselijke impact op belangrijke rust- en foerageergebieden aan de orde. Het Groningse Lutjewad is momenteel een geliefde halte voor jongvolwassen lepelaars om op te vetten. Netbeheerder TenneT wil echter een kabeltracé door het slik bij Lutjewad leggen om offshore windparken aan land te koppelen; demissionair minister Sophie Hermans heeft al ingestemd met het plan. Op de kaart van het Global Flyway Network blijken juist veel lepelaarsroutes samen te vallen met het voorgenomen tracé, wat zorg wekt bij lokale natuurbeschermers en het Nationaal Park Schiermonnikoog.De zenderdata maken individuele vogelverhalen zichtbaar en geven daarmee een gezicht aan ecologische belangen. Langetermijnvoorbeelden zoals Sinagote — geboren op Vlieland in 2006, jarenlang gevolgd met een zender en bekend om haar jaarlijkse ontmoetingen met lepelaar Ryan — benadrukken dat lepelaars niet slechts anonieme stippen op een kaart zijn maar dieren met eigen levens en keuzes. Sinagote dook na jaren van volgen plotseling weer op in Bretagne in een laatste waarneming; onderzoeker Florent Lagarde gebruikt zulke verhalen om te pleiten voor meer menselijke nederigheid en hernieuwde verbondenheid met de natuur. Ook andere individuen, zoals de lepelaar Storm die vorig jaar uitstapjes maakte naar Groot-Brittannië, tonen onverwachte gedragingen die aanzetten tot reflectie over hoe we soort- en landschapsbeheer benaderen.Technologische vooruitgang vergroot de mogelijkheden nog verder: sinds 2024 zijn er zenders die niet alleen positie registreren maar ook geluid en beeld kunnen opnemen. Een jonge lepelaar, Solanum, droeg gedurende vijf maanden een zender die een geluidsdagboek maakte tijdens haar trek naar Noord-Afrika; zij overleefde haar reis niet. Recent ontving trekvogelprofessor Theunis Piersma nieuwe camera-microfoonzenders van fabrikant Global Messenger; tests zijn gepland, onder meer bij vogels in Artis. De eerste foto’s en opnames zijn schetsmatig en soms rommelig, maar al intrigerend — genoeg om het empathisch potentieel te vergroten en beleidsdiscussies te voeden.Samengevat: radarachtige zenderdata brengen de levens van trekvogels dichtbij en leggen zowel wonderlijke trekpatronen als kwetsbaarheden bloot. Die informatie versterkt wetenschappelijk inzicht, biedt communicatiemateriaal om publiek en beleidsmakers te bereiken, en confronteert ons met de vraag hoe infrastructuurplannen zoals kabeltracés en bouwprojecten rekening houden met de routes en rustplaatsen van deze vogels. De hoop onder onderzoekers is dat persoonlijke vogelverhalen de menselijke wil tot beschermend handelen kunnen vergroten — of, in Lagardes woorden, bijdragen aan een hernieuwde verbinding tussen mensen en natuur.

Lepelaars brengen een groot deel van de zomer buiten de beschermde broedplaatsen door. Na het broeden komen de trekvogels bij elkaar op de wadplaten van Lutjewad, aan de kust van Groningen. Onderzoek ...

De lepelaar is een vogel waar veel onderzoek naar gedaan is. Dat is niet alleen belangrijk voor de wetenschap, maar deze kennis is ook de basis voor de bescherming van de vogel. Onderzoeker en Vogelbe...

Zomer 2024. Tjibbe Stelwagen, projectleider Waakvogels én muzikant, ontvangt van onderzoeker Wouter Vansteelant een geluidsopname van een jonge lepelaar, Solanum genaamd. De opnam...